Zomerupdate 2023

Elektriciteit

Week 29: 17 juli t/m 23 juli

In week 29 was de wind niet zo krachtig, waardoor de elektriciteitsprijs op een niveau stond waarbij gascentrales rendabel elektriciteit konden produceren. Veel van de geproduceerde elektriciteit ging naar Duitsland, aangezien de Nederlandse gascentrales goedkoper konden produceren dan Duitse steenkool- en bruinkoolcentrales. Dit had onder andere ook te maken met de CO_₂-prijs.

Frankrijk was in de loop van juli het goedkoopste land van Noordwest-Europa. Dat had ook te maken met het feit dat het nucleaire park goed produceerde. De hittegolf in andere Europese landen zorgde ervoor dat Frankrijk veel stroom naar die landen exporteerde. Alsnog was de export onvoldoende om voor hoge Franse prijzen te zorgen.

Een andere factor die voor een dalende stroomprijs zorgde, was de zeer lage stroomvraag. Volgens Het Internationaal Energieagentschap daalde de stroomvraag in week 29 tot een niveau dat we sinds 2002 niet meer hebben gezien. Dat had te maken met de relatief lage temperaturen voor de tijd van het jaar en de zomerperiode. Naar verwachting daalt de vraag naar elektriciteit in de EU in 2023 met 3%, dat is vergelijkbaar met de daling van vorig jaar. Naar verwachting neemt de vraag in 2024 weer toe.

De steenkoolmarkt ging verschillende kanten op in week 29, maar in het grote plaatje trad weinig verandering op. Het grote aanbod en de lage vraag waren deze week tekenend voor de markt. Alleen grote veranderingen, zoals een hittegolf kan daar verandering in brengen.

Vanwege de vakantieperiode zijn er weinig handelsvolumes voor CO_₂-emissierechten. Daardoor kunnen enkele transacties al voldoende zijn om een prijsbeweging te creëren. De opleving in week 29 werd volgens marktkenners van handelshuis Energi Danmark toegeschreven aan de afname van het aantal uitstootrechten dat in augustus wordt geveild; de zogenoemde zomerstop.

Week 30: 24 juli t/m 30 juli

EDF herhaalde op donderdag 27 juli bij de bekendmaking van de halfjaarcijfers de verwachting dat de nucleaire productie in 2023 en ook de komende jaren duidelijk verbetert ten opzichte van de daling vorig jaar. Dat had toen te maken met corrosieproblematiek bij centrales. Die bevestiging zorgt ervoor dat er wat minder druk komt te liggen op de Franse contracten voor de lange termijn en dat werkt automatisch door naar andere landen. Verder zijn het vooral de gas-, steenkool- en CO_₂-markten die het beeld bepalen op voor de lange termijnprijzen.

De prijzen voor de korte termijn laten een redelijk zwak beeld zien. De Europese industriële vraag is nog altijd laag en toen de hitte uit Zuid-Europe wegtrok, werd ook de stroomvraag minder.

De steenkoolmarkt volgt nog altijd de gasmarkt. De situatie op de steenkoolmarkt zelf -voldoende aanbod en een kleine vraag- is al een lange tijd onveranderd en zorgt dus voor weinig prijsveranderingen. Het verband tussen beide markten heeft te maken met de onzekerheid over wat er gebeurt in het geval van een lange, koude winter: is er dan voldoende gas om de maanden door te komen?

De markt voor CO_₂-emissierechten reageerde vooral op verwachtingen van de economische groei in Europa. Die reactie was vooralsnog niet sterk genoeg om de prijs weer onder de €90 per ton te krijgen. In de zomer vindt er een pauze plaats op de Europese veilingmarkten van CO_₂-rechten. Hierdoor neemt het aanbod af. Ondanks dat dit gepland was, zorgde het in week 30 wel voor prijsdruk. Vanwege de vakantieperiode zijn de handelsvolumes al kleiner en daardoor kunnen enkele transacties al een prijsbeweging teweeg brengen.

Week 31: 31 juli t/m 6 augustus

In juli waren er 65 uren met negatieve stroomprijzen. Dit bleek uit het maandbericht van het Nationaal Klimaat Platform (NKP). Het aantal negatief geprijsde uren wordt snel groter: de teller staat nu op 192 uur tegenover 85 uur in heel 2022. Uit dat maandbericht blijkt verder nog dat de totale productie van hernieuwbare energie in juli 2023 groeide met 21% in vergelijking met dezelfde maand in 2022. De bijdrage van wind verdubbelde zelfs in vergelijking met vorig jaar. De productie vanuit zon groeide met ongeveer 10%, vooral dankzij de groei van het aantal zonnepanelen. Per zonnepaneel werd er in juli wel minder geproduceerd dan vorig jaar juli. Volgens het KNMI scheen de zon afgelopen maand 213 uur waar dat in juli vorig jaar nog 258 uur was. Het aandeel van hernieuwbare elektriciteit op het totaal kwam in juli 2023 uit op 60% tegenover 46% vorig jaar. De groei heeft ook te maken met een lagere stroomvraag.

De lage gasprijs zorgt er al wekenlang voor dat steenkool de duurdere brandstof is om elektriciteit te produceren en dat houdt de vraag naar steenkool laag. Tel daar het goede aanbod van steenkool bij op en je hebt een recept voor dalende prijzen. Zolang het sentiment op de gasmarkt overwegend stijgend blijft, zal steenkool waarschijnlijk dezelfde koers volgen.

De prijs voor CO_₂-emissierechten is in week 31 met 11% gedaald door slechtere economische verwachtingen en een lager verbruik van fossiele brandstoffen. De lage handelsvolumes door de vakantietijd zorgen ervoor dat er makkelijker grote prijsverschillen ontstaan. Nu de zomer kouder is dan normaal in een groot deel van Europa, staat het risico van een hittegolf met groeiende stroomvraag en een toegenomen gebruik van fossiele brandstoffen in Noordwest-Europa niet op de planning. Zuid-Europa heeft net een hittegolf achter de rug, maar in de Europese cijfers voor stroomproductie is dit niet terug te zien.

Week 32: 7 augustus t/m 13 augustus

In week 32 was er voldoende aanbod van duurzame energie, vooral van windenergie. Daarbij was de vraag laag vanwege de vakantieperiode en daardoor ontstonden er op de spotmarkt af en toe uren met negatieve prijzen. Afgelopen tijd hebben we dat in het weekend al vaker gezien, maar vorige week waren er ook op doordeweekse dagen uren met negatieve elektriciteitsprijzen. De laatste keer dat er negatieve prijzen werden gemeten op meerdere werkdagen achter elkaar, was in april 2020. Dat was destijds gedurende de eerste lockdown van de coronapandemie.

De komende tijd is er waarschijnlijk minder wind, maar wel meer zon. Dat geldt zowel voor Nederland als Duitsland. Negatieve prijzen blijven daardoor goed mogelijk, ook tijdens werkdagen.

De prijssprongen op de gasmarkt worden door steenkool slechts licht gevolgd. De status van vraag en aanbod geeft eigenlijk weinig aanleiding tot prijsstijgingen.

De prijs voor CO_₂-emissierechten reageert eveneens nauwelijks op de hogere gasprijs, wat vooral komt door een gebrek aan handel op de CO_₂-markt.

Gas

Week 29: 17 juli t/m 23 juli

De gasprijs voor de korte termijn daalde in week 29, terwijl de kwartaal- en de jaarcontracten juist stegen. Op korte termijn speelt mee dat de aanvoer van gas aanzienlijk verbeterde toen de onderhoudswerkzaamheden in Noorwegen eenmaal waren afgerond. De Noorse productie werd hervat, waardoor er weer voldoende gas kon worden geëxporteerd. Verder hadden de goed gevulde gasbergingen eveneens een drukkend effect op de prijs.

Een verdere daling van de prijs wordt door marktkenners niet als realistisch gezien. Het zou maar zo kunnen dat de prijs wél daalt wanneer we te maken krijgen met een zachte winter en goede productie van hernieuwbare energie, maar tegelijkertijd wordt ook rekening gehouden met minder positieve scenario’s. Denk daarbij aan koude weersomstandigheden en een stijgende vraag naar LNG vanuit Azië. Deze factoren kunnen leiden tot een hogere gasprijs.

Zoals we al langere tijd zien, blijft de markt gespannen. Nieuws over ongeplande leveringsbeperkingen kan daardoor direct voor prijsstijgingen zorgen en een wereldwijde concurrentie om LNG heeft mogelijk hetzelfde effect. In week 29 hadden landen in Zuid-Europa te maken met een hittegolf. Dit zorgde voor een hogere elektriciteitsvraag om te koelen en hiervoor moesten gascentrales bijspringen. Het effect van de hittegolf op de gasprijs viel mee.

Tot slot waren de onderhoudswerkzaamheden in Noorwegen in de loop van juli afgerond, maar marktdeelnemers houden het volgende onderhoud, dat gepland staat voor augustus, alweer in de gaten.

Week 30: 24 juli t/m 30 juli

In week 30 zagen we een aantal dagen op rij prijsstijgingen, maar op woensdag 26 juli daalde de gasprijs flink. Die daling werd op donderdag 27 juli voortgezet. Er zijn een aantal factoren van invloed op deze ontwikkeling. Eén daarvan is het vullen van de gasbergingen dat gestaag doorging. Hierdoor groeit het vertrouwen voor de komende winterperiode.

De hittegolf in Zuid-Europa liep eind juli op zijn einde waardoor de toegenomen vraag naar elektriciteit waarschijnlijk weer wat af zal nemen. Ook de energievraag in China blijft achter ten opzichte van eerdere verwachtingen, waardoor er eveneens ruimte is voor prijsdaling.

Helaas blijft het sentiment op de gasmarkt nerveus en dat is al zo sinds de Russische inval in Oekraïne. Onvoorziene omstandigheden kunnen daardoor direct zorgen voor grote prijsveranderingen. Bijvoorbeeld de weersomstandigheden in Oost-Azië. De hoge temperaturen daar zorgen ervoor dat LNG-ladingen daarheen gaan in plaats van naar Europa. Die extra concurrentie kan ervoor zorgen dat de prijs stijgt, net als vorig jaar. In vergelijking met vorig jaar is het wel zo dat de gasbergingen veel beter gevuld zijn dan toen en dat drukt mogelijk het effect van de concurrentie.

Week 31: 31 juli t/m 6 augustus

In week 31 stegen de gascontracten voor de korte termijn licht. Dat had te maken met nieuwe leveringsproblemen vanuit Noorwegen. De contracten voor de lange termijn daalden die week juist en dat had wederom te maken met het vullen van de gasbergingen. Die week bereikten de gasbergingen in Nederland een vullingsgraad van 90%. Het feit dat de opslagen in Europa zo vroeg al bijna volledig gevuld zijn, is vooral te danken aan de milde winter en het besparen op gasverbruik van zowel huishoudens als industriële bedrijven.

Sinds de gaskraan vanuit Rusland bijna volledig is dichtgedraaid, is Europa heel erg afhankelijk van gasleveringen uit Noorwegen en de import van LNG uit met name de Verenigde Staten en Qatar. Deskundigen houden rekening met een concurrentie tussen Europe en Azië om LNG en dat leidt mogelijk tot prijsstijgingen. Tot nu toe is er nog geen sprake van een echte concurrentiestrijd, dat heeft te maken met de Chinese economie die langzamer hersteld van de strenge coronamaatregelen.

Week 32: 7 augustus t/m 13 augustus

Afgelopen week zagen we goed terug dat het door de vakantieperiode over het algemeen rustig is op de energiemarkten. De weinige handelsactiviteiten die er wel zijn, kunnen daardoor relatief veel impact hebben in de prijsontwikkeling. Woensdag 9 augustus schoot de Europese gasprijs omhoog als gevolg van nieuwsberichten uit Australië over geplande stakingen bij LNG-faciliteiten. Door die stakingen zou er minder LNG naar Europa komen en dat leverde enigszins paniekerige reacties op. Een dag later bleek dat de eerste reactie wat overdreven was en daalde prijs weer.

Er zijn meer factoren die voor een relatief hoge gasprijs kunnen zorgen, helemaal als ze samenvallen met de stakingen in Australië. Zo is de vraag naar gas in Europa laag, maar in Azië neemt de vraag naar LNG toe en daardoor varen LNG-tankers vaker die kant op. In Europa levert dat stijgende prijzen op. Ook gepland onderhoud aan gasinstallaties in Noorwegen zal naar alle waarschijnlijkheid vanaf eind augustus voor een hogere prijs zorgen.

Ondertussen gaat het vullen van de gasbergingen nog steeds door. In Nederland ligt de vullingsgraad al boven de 90%, hierdoor blijven prijsstijgingen voor de lange termijn redelijk beperkt. Het verschil tussen zomer- en winterprijzen voor gas is nog altijd hoog en daardoor blijft het rendabel om de opslagen te vullen.

Meer informatie over de zomerupdate

Heb je vragen over deze zomerupdate? Neem dan contact op via ons contactformulier of bel naar 088 080 9100.