De elektriciteitsmarkt bestaat niet uit één centrale plek, maar uit verschillende deelmarkten die samen zorgen dat vraag en aanbod op elk moment in balans blijven. In Europa (en dus ook in Nederland) onderscheiden we grofweg vier belangrijke markten: de lange termijnmarkt, de day-ahead markt, de intradaymarkt en de balanceringsmarkt.
De lange termijnmarkt
De lange termijnmarkt, ook wel de termijnmarkt genoemd, is de plek waar elektriciteit tussen vier jaar en één maand vóór de levering wordt verhandeld. Producenten en leveranciers sluiten hier contracten af om een bepaalde hoeveelheid stroom in de toekomst te leveren tegen een vaste prijs. Dat geeft beide partijen zekerheid: de producent weet dat de elektriciteit verkocht wordt en de afnemer weet wat hij ervoor gaat betalen. Op deze manier helpt de lange termijnmarkt om plotselinge prijsschommelingen op te vangen en stabiliteit te bieden in de energiekosten.
De day-ahead markt
De day-ahead markt richt zich, zoals de naam al zegt, op de handel van elektriciteit voor de volgende dag. Voor elk uur van de komende dag wordt een prijs vastgesteld op basis van de verwachte vraag en het verwachte aanbod. De day-aheadmarkt wordt elke dag om 12.00 uur 's middags vrijgegeven. Op dat tijdstip bepaalt het snijpunt van vraag en aangeboden hoeveelheid de elektriciteitsprijs en het volume voor elk uur. De prijzen bewegen mee met externe factoren, zoals het weer of economische activiteit, en maken de werking van de markt heel transparant. Omdat elektriciteit nauwelijks kan worden opgeslagen, is een nauwkeurige planning belangrijk. De day-ahead markt zorgt ervoor dat er een evenwichtige verdeling is tussen productie en consumptie.
De intradaymarkt
De intradaymarkt vult de day-ahead markt aan. Hier wordt elektriciteit verhandeld tot vlak voor het moment van levering. Dit biedt de mogelijkheid om bij te sturen wanneer de werkelijkheid anders uitpakt dan voorspeld. Denk bijvoorbeeld aan plotselinge weersveranderingen waardoor wind- of zonne-energie meer of minder oplevert dan verwacht, of een onverwachte storing bij een energiecentrale. Op de intradaymarkt is het mogelijk om continu stroom te verhandelen in intervallen van een kwartier, een uur of langer. Een transactie moet ten minste 5 minuten voor het moment van levering zijn afgerond. De intradaymarkt maakt het mogelijk om snel in te spelen op zulke situaties en geeft de markt daarmee de nodige flexibiliteit.
De day-aheadmarkt en de intradaymarkt worden samen vaak aangeduid als de spotmarkt. Binnen Europa bestaan verschillende handelsplatformen waar deze markten actief zijn, zoals EPEX en Nord Pool.
In tegenstelling tot de lange-termijnmarkt voor bilaterale handel tussen individuele verbruikers, producenten of derden, zijn de day-ahead- en intraday-markten alleen toegankelijk voor Balance Responsible Parties (BRP's). Zij dragen de verantwoordelijkheid om hun portefeuilles voortdurend in balans te houden en maken daarom actief gebruik van deze kortetermijnmarkten.
De balanceringsmarkt
Zelfs na de intradaymarkt kunnen er nog afwijkingen zijn tussen vraag en aanbod. Daarvoor is de balanceringsmarkt in het leven geroepen. Deze wordt beheerd door de landelijke netbeheerder, in Nederland is dat TenneT. Zodra het elektriciteitsnet uit balans dreigt te raken, grijpt TenneT in door producenten of grote afnemers te vragen hun productie of verbruik direct aan te passen (zowel omlaag als omhoog). Zo blijft het net stabiel en is er op ieder moment precies evenveel elektriciteit in omloop als er wordt verbruikt. De balanceringsmarkt is daarmee de garantie voor de betrouwbaarheid van onze stroomvoorziening.
De kracht van verschillende markten
Samen zorgen deze vier markten voor een stabiel en efficiënt energiesysteem. De lange termijnmarkt biedt zekerheid, de day-ahead markt zorgt voor een goede planning, de intradaymarkt maakt bijsturen mogelijk en de balanceringsmarkt bewaakt de stabiliteit in real time. Door dit samenspel kan de energiemarkt betrouwbaar en betaalbaar blijven functioneren.
Heb je vragen over de verschillende markten of wil je meer informatie? Neem dan gerust contact met ons op!
