De energiewereld verandert snel: duurzame opwek neemt toe, energiegebruik wordt slimmer en gebruikers zoeken naar flexibiliteit en grip op hun energiekosten. In dit landschap past de oude wetgeving niet meer. Daarom komt er een nieuwe Energiewet.
De nieuwe Energiewet heeft als doel de energietransitie te versnellen door de Nederlandse wet- en regelgeving beter aan te laten sluiten op die van Europa, energie-afnemers te bewegen in actie te komen en deel te nemen aan de energietransitie. Tegelijkertijd is de nieuwe Energiewet in staat om de energieconsument daar beter in te beschermen. De wet vervangt bestaande wetten zoals de Elektriciteitswet en de Gaswet, en brengt alle regels samen in één moderne wet.
De vervanging van de elektriciteits- en gaswetgeving is één van de belangrijkste onderdelen van de nieuwe Energiewet. De huidige elektriciteits- en gaswetgeving stammen uit 1998 en 2000 en zijn gebaseerd op een tijd waarin energie eenrichtingsverkeer was: van centrale opwek naar passieve gebruiker.
In de tussentijd is het energiesysteem drastisch veranderd. Er is een enorme toename van duurzame opwek (zoals zon en wind), meer decentrale productie en een groeiende behoefte aan flexibiliteit en digitalisering. Daarom worden de oude wetten samengevoegd en vervangen door één geïntegreerde energiewet die rekening houdt met decentrale energieproductie, smart grids en energieopslag, vraagsturing en flexibiliteit en transparantie over aansluitingen en tarieven.
De nieuwe wet regelt bijvoorbeeld ook beter hoe congestie wordt aangepakt en zorgt ervoor dat het Nederlandse energiesysteem toekomstbestendig wordt en beter aansluit bij de energietransitie.
De nieuwe Energiewet is op dinsdag 10 december 2024 goedgekeurd door de Eerste Kamer en gaat op 1 januari 2026 van kracht. De invoering vindt gefaseerd plaats: sommige onderdelen treden direct na publicatie in de Staatscourant in werking, terwijl andere later volgen. Dit geeft bedrijven en organisaties voldoende tijd om zich goed voor te bereiden.
De nieuwe Energiewet heeft invloed op iedereen: consumenten, zakelijke verbruikers, netbeheerders én energieleveranciers. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe afspraken over aansluiting, levering, data-uitwisseling, flexibiliteit en energieopslag. Alles wordt in deze nieuwe wet beter geregeld.
De veranderingen die de nieuwe Energiewet introduceert, zijn verdeeld over een zestal pijlers.
1. Toekomstbestendigheid van het energiesysteem
Om het energiesysteem klaar te maken voor de toekomst, brengt de nieuwe wet gas en elektriciteit samen onder één duidelijke wettelijke structuur. Denk aan aardgas, groen gas en later ook waterstof. Rollen en verantwoordelijkheden worden beter gedefinieerd en afgestemd op Europese regelgeving. In plaats van bestaande regels letterlijk over te nemen, verwijst de wet naar bestaande kaders, zodat toekomstige aanpassingen eenvoudiger zijn door te voeren. Dit zorgt voor meer duidelijkheid en flexibiliteit in een steeds veranderende energiewereld.
2. Datagedreven besluitvorming
De nieuwe wet legt een stevige basis voor besluitvorming op basis van betrouwbare energiedata. Door digitalisering van de meetketen ontstaat er beter inzicht in energieverbruik en -productie. Er komt een centrale organisatie die zorgt voor veilige en gestandaardiseerde gegevensuitwisseling. Gebruikers kunnen zelf bepalen wie toegang krijgt tot hun energiedata, wat innovatie en markttoegang bevordert – zonder dat de privacy in het gedrang komt.
3. Ondersteuning van de energietransitie
Netbeheerders krijgen een vernieuwde rol als transmissie- of distributiesysteembeheerder, met meer verantwoordelijkheden om knelpunten op het net (zoals congestie) aan te pakken. Zij moeten transparanter zijn over de transportcapaciteit en periodiek plannen opstellen voor noodzakelijk uitbreiding of vervanging van infrastructuur. Daarnaast wordt van hen verwacht dat zij diensten voor netbalans inkopen via eerlijke, transparante en marktgerichte procedures, zowel op korte als op langere termijn. Zo blijft het energiesysteem stabiel, ook als het gebruik grilliger wordt door zon, wind en opslag.
4. Ruimte voor nieuwe marktinitiatieven
De wet maakt ruimte voor een actieve rol van eindgebruikers. Bedrijven en huishoudens kunnen niet alleen energie afnemen, maar ook zelf opwekken, opslaan en verkopen. Zo ontstaan energiegemeenschappen: groepen die gezamenlijk duurzame energie produceren en verdelen. Ook wordt het mogelijk om flexibel energieverbruik aan te bieden op de markt, bijvoorbeeld door apparaten slim in of uit te schakelen op basis van prijzen of netbelasting. Dit soort initiatieven helpt om het net in balans te houden én biedt kansen voor lagere kosten en extra inkomsten.
5. Meer bescherming eindafnemers
De nieuwe Energiewet biedt stevige bescherming voor eindgebruikers. Leveranciers die zich misdragen kunnen strenger worden aangepakt: met het intrekken van vergunningen of een wervingsverbod. Bij faillissementen worden klanten beter beschermd en krijgen ze sneller duidelijkheid. Kwetsbare huishoudens worden extra beschermd tegen afsluiting en kleine ondernemers (zoals zzp’ers of winkeliers) krijgen dezelfde bescherming als consumenten. Zo ontstaat een eerlijkere energiemarkt voor iedereen.
6. Strenger toezicht
Het toezicht op de nieuwe energiewet blijft in handen van de Autoriteit Consument & Markt (ACM), maar met enkele belangrijke aanvullingen. Voor gasveiligheid blijft het Staatstoezicht op de Mijnen verantwoordelijk, terwijl de Autoriteit Persoonsgegevens en de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur toezien op respectievelijk dataveiligheid en cybersecurity. Door deze verdeling van taken sluit het toezicht beter aan op de complexiteit van het moderne energiesysteem en kan sneller worden ingespeeld op nieuwe Europese richtlijnen zoals RED-III en EED.
Kort samengevat: de nieuwe Energiewet vervangt de oude elektriciteits- en gaswetgeving, zodat het beter past bij een duurzame en digitale toekomst. Dit biedt kansen voor bedrijven die actief bezig zijn met energiemanagement, opwek en flexibiliteit.
Wil je weten wat de nieuwe Energiewet 2025 voor jouw organisatie betekent? Neem gerust contact met ons op. Wij helpen je graag vooruit in een veranderend energielandschap.