De energiemarkt is altijd in beweging, maar de afgelopen tijd zijn de bewegingen extremer dan voorheen. De markt is gespannen en stijgende. De elektriciteitsprijs stijgt dan ook al sinds de start van dit jaar gigantisch. Waar voorgaande jaren de lange termijnprijzen voor elektriciteit bij uitzondering in een week met een paar euro kon stijgen, zien wij dit nu soms binnen één dag gebeuren. Op sommige dagen stijgen de lange termijnprijzen zelfs met meer dan 3 euro per dag. Deze zeer volatiele dagen zijn inmiddels eerder regel dan uitzondering geworden. Dit heeft alles te maken met de extreme marktomstandigheden die een zeer sterk opwaarts effect hebben op de prijs voor elektriciteit.
Allereerst is de CO2-prijs al geruime tijd hard aan het stijgen en deze stijging zorgt ervoor dat de elektriciteitsprijs stijgt. Gerekend vanaf het begin van dit jaar is de prijs zelf verdubbeld van 30 naar 60 euro per ton. De zogenaamde Market Stability Reserve doet hierin zijn werk. Deze markthervorming zorgt ervoor dat de markt van CO2-certificaten meer stabiel blijft. Zo houden ze controle op het aantal te verhandelen rechten. Bij een overschot aan certificaten wordt een deel hiervan uit de markt gehaald. En omgekeerd. Dus als er een tekort aan certificaten dreigt, dan worden er weer certificaten in de markt gezet.
Dit systeem moet het evenwicht behouden, maar het is erg traag. Het is hierdoor ook eenvoudiger geworden om de CO2-prijs op te kunnen hogen naar een bepaald prijsniveau.
Daarnaast heeft de zogeheten Europese Green Deal ervoor gezorgd dat handelaren nerveuzer zijn geworden en hierdoor wordt de markt volatieler. De marktbewegingen worden groter. In deze deal zijn strenge maatregelen gesteld om binnen Europa de schade aan het klimaat in snel tempo terug te brengen. Onder meer zal de uitstoot van CO2 radicaal omlaag moeten worden gebracht. Het huidige Europese emissiehandelssysteem zal flink aangescherpt gaan worden. Er worden bijvoorbeeld nu nog gratis emissierechten uitgedeeld aan bedrijven die relatief weinig CO2 uitstoten. Dit gratis uitdelen zal aan banden worden gelegd. Ook zal er nog strenger worden gekeken naar het aantal emissierechten die verhandeld kunnen worden.
Naast dat de uitstootrechtenprijs een bepalende factor is voor de elektriciteitsprijs is de prijs van de grondstoffen voor de opwek van belang. In de opwek van elektriciteit wordt er veel gebruik gemaakt van steenkoolcentrales. Het aandeel gascentrales heeft echter in de afgelopen jaren een steeds grotere rol ingenomen, waardoor de gasprijs ook steeds belangrijker wordt in de totstandkoming van de elektriciteitsprijs. Een stijging van de gasprijs kan dus zorgen dat de elektriciteitsprijs stijgt.
Waar voorheen steenkool altijd goedkoper was dan gas in de productie van elektriciteit, is deze volgorde inmiddels omgedraaid. Door een zeer hoge steenkoolprijs en een lagere gasprijs werd er een veel groter beroep gedaan op gascentrales. Het gevolg is dat de vraag naar gas sterk toeneemt. Vorig jaar had deze sterkere vraag naar gas een prijsopdrijvend effect op de gasprijs. Echter bleef deze stijging vrij beperkt door het hoge aanbod van gas. Vooral de hoeveelheid LNG (vloeibaar gas), die vanuit het Midden-Oosten en Amerika naar Europa verscheept werden, was groot. Dit is sinds begin dit jaar veranderd. Er komt een groot aantal minder LNG-schepen naar Europa. De gasprijs in Azië ligt hoger. Hierdoor is het voor handelaren aantrekkelijker om daarheen te verschepen.
De Europese gasopslagen zijn op dit moment op een historisch laag niveau. De relatief koude winter en voorjaar hebben ervoor gezorgd dat veel gas onttrokken is uit de opslagen. Het vullen van de opslagen blijft achter. Hoge gasprijzen liggen hieraan ten grondslag. Wanneer het gas tegen een hoge marktprijs in de gasopslagen wordt geïnjecteerd, is de mogelijkheid groot dat dit gas na de winter weer tegen een lagere prijs verkocht moet worden. Dat kost geld. Dus wordt het vullen uitgesteld. Handelaren kiezen er dan voor het gas direct te verkopen wanneer de markt hoog is.
De laatste jaren werden deze gasbergingen tot bijna 100% van hun capaciteit gevuld en geeft dit een zekerheid mee voor de eerstvolgende winter. Bij lagere temperaturen dan normaal wordt er een beroep gedaan op deze gasbergingen. Echter, doordat er sprake is van zeer slecht gevulde opslagen, betekent dit dat er een extra risicopremie in de gasprijzen worden gecalculeerd voor de wintermaanden.
De steenkoolprijs is zoals al eerder aangegeven ook hard gestegen. China, wereldwijd een groot afnemer van steenkool, neemt geen steenkool meer af van Australië. Dit land is normaal gesproken de grootste exporteur van steenkool aan China. Deze uitsluiting ontstond nadat Australië had aangekondigd een onafhankelijk onderzoek te willen naar de oorsprong van het Covid-19 virus. Hierdoor is China genoodzaakt zijn steenkool ergens anders vandaan te halen. Dit betekent dat Europa een grote concurrent extra heeft in het kopen van steenkool, waardoor de steenkoolprijs in de afgelopen maanden zeer extreem is gestegen. En zoals eerder beschreven; het stijgen van de prijzen van de grondstoffen zorgt ervoor dat elektriciteitsprijs stijgt.
Naast prijzen voor de lange termijn laat ook de spotmarkt vanaf begin dit jaar zeer hoge prijzen zien. De spotmarkt wordt, net als de lange termijn prijzen, sterk beïnvloed door een gasprijs, steenkoolprijs en een Co2-prijs. Sinds deze factoren hard zijn gestegen, heeft de spotmarkt ook met stevige opwaartse druk te maken gekregen. Verder speelt de beschikbaarheid van hernieuwbare energiebronnen een belangrijke rol. In de afgelopen zomermaanden was dit zeer wisselend. Duurzame opwek laat zich immers niet voorspellen. Het aantal zonuren viel tegen en er waren flink wat windstille dagen. Hier was er sprake van weinig opwek. Met het groeiend aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de totale energie opwek in Nederland kan een tegenvallende dag qua opwek direct van grote invloed zijn op de spotmarkt. Dit kan resulteren in hoge spotprijzen, maar ook zeker in de overige balanceringsmarkten.