Eén van de dingen die als vanzelfsprekend geacht wordt, is elektriciteit. In ons dagelijks leven rekenen we erop dat elektriciteit altijd beschikbaar is, van het opladen van telefoons tot het laten draaien van industriële machines. En toch is het zo dat het elektriciteitsnet niet altijd probleemloos werkt: er kan een onverwacht tekort aan stroom ontstaan door bijvoorbeeld een uitval van een energiecentrale, storingen in het net of een plotselinge piekvraag. Om te voorkomen dat het netwerk instort en een grootschalige stroomuitval, ofwel black-out, plaatsvindt, wordt noodvermogen ingezet. Maar wat is noodvermogen precies en hoe werkt het? Wij vertellen je er alles over!
Noodvermogen, ook wel bekend als ‘emergency power’ of ‘reservevermogen’, is het extra vermogen dat tijdelijk wordt vrijgemaakt of opgewekt om het elektriciteitsnet stabiel te houden wanneer er een onverwacht tekort ontstaat. Dit kan in noodsituaties van cruciaal belang zijn om de elektriciteitsvoorziening voor huishoudens, bedrijven en vitale infrastructuur zoals ziekenhuizen te waarborgen.
Noodvermogen wordt ingezet in situaties waarin er een onevenwicht ontstaat tussen de vraag naar en het aanbod van elektriciteit, ofwel: als er te weinig elektriciteit beschikbaar is in verhouding met de vraag naar elektriciteit. Zo kan er bijvoorbeeld noodvermogen ingezet worden als er grote energiecentrales uitvallen. Als een grote elektriciteitscentrale plotseling uitvalt, kan er in korte tijd een tekort aan elektriciteit ontstaan. Het is essentieel dat dit tekort onmiddellijk wordt opgevangen om te voorkomen dat het hele elektriciteitsnet verstoord raakt.
Ook kan het zijn dat er sprake is van een extreem hoge vraag naar elektriciteit, bijvoorbeeld tijdens hittegolven wanneer veel mensen airconditioning gebruiken of juist in de winter wanneer verwarmingssystemen op volle toeren draaien. Als de reguliere energieproductie niet voldoende is om deze piekvraag te dekken, kan noodvermogen nodig zijn. Daarnaast kunnen netwerkproblemen, zoals kapotte hoogspanningskabels of defecte transformatoren, een verstoring veroorzaken in de distributie van elektriciteit. Ook dan helpt noodvermogen om de stabiliteit van het netwerk te waarborgen.
Tot slot is met de groei van duurzame energiebronnen, zoals zonne- en windenergie, het elektriciteitsaanbod variabeler geworden. Als de zon niet schijnt of de wind niet waait, kan het aanbod snel afnemen en is noodvermogen soms nodig om het tekort op te vangen.
Noodvermogen wordt op verschillende manieren geleverd, afhankelijk van de beschikbare bronnen en de aard van de noodsituatie. De belangrijkste methoden om noodvermogen te leveren zijn:
Hoewel je het hoogstwaarschijnlijk niet merkt, wordt er doorgaans wel betaald voor noodvermogen. Dit kan door betaling aan producenten van noodvermogen, compensatie voor vraagsturing en het doorberekenen van de kosten aan afnemers.
Producenten die reservevermogen beschikbaar stellen, zoals gascentrales of batterijopslagsystemen, krijgen betaald voor het leveren van noodvermogen wanneer het nodig is. Dit gebeurt meestal via afspraken met de netbeheerder (zoals TenneT). Deze betalingen komen voort uit contracten waarin de voorwaarden voor beschikbaarheid en inzet zijn vastgelegd.
Bedrijven die deelnemen aan vraagsturing krijgen betaald om hun energieverbruik tijdelijk te verminderen. Netbeheerders bieden vaak financiële prikkels aan bedrijven om hen te belonen voor hun flexibiliteit. Dit is vooral interessant voor bedrijven die hun productie zonder grote verliezen kunnen verlagen of uitstellen.
Als er sprake is van het doorberekenen van de kosten, worden de kosten voor noodvermogen worden uiteindelijk doorberekend aan de afnemers van elektriciteit. Deze kosten kunnen zichtbaar zijn op de energierekening, vaak onder de noemer 'transportkosten' of 'netbeheer'. Deze kosten variëren afhankelijk van de marktomstandigheden en de mate waarin noodvermogen moet worden ingezet.