Vandaag blikken we terug op wat er in 2021 is gebeurd op de energiemarkt. Dit doen we aan de hand van de AMU (Annual Market Update) die TenneT over dat jaar heeft gepubliceerd. Wanneer we kijken naar 2021, kunnen we als belangrijke conclusie trekken dat de energieprijzen explosief zijn gestegen en de vergroening op de energiemarkt toeneemt. Er wordt veel gebruik gemaakt van zon- en windenergie. Daardoor neemt ook de onvoorspelbaarheid van de markt toe omdat het weer lastig te voorspellen blijft. Het gevolg daarvan is dat de intradaymarkt en de onbalansmarkt steeds belangrijker worden. Het verhandelde volume op deze markten neemt toe.
Uit het rapport van TenneT blijkt dat de day-ahead elektriciteitsprijs (gemiddeld genomen over het hele jaar) met 225% gestegen is in vergelijking met 2020. De hoge prijzen hangen direct samen met de eveneens sterk gestegen prijzen voor aardgas. Daarvan was de stijging in 2021 zelfs 340% ten opzichte van een jaar daarvoor. Ook de prijs voor kolen steeg, al was die stijging wel minder fors: 119%. Ook de prijzen voor CO²-emissies zijn in 2021 toegenomen. In 2020 bedroeg deze gemiddeld €24/tCO², terwijl dat in 2021 steeg tot €53/tCO²: een stijging van 116%. Aan het einde van 2021 was er zelfs een recordhoogte van €80/tCO² te zien.
Voor de gestegen gasprijzen zijn verschillende oorzaken. Zo is de vraag toegenomen door een wereldwijd economisch herstel na Corona en een felle LNG concurrentie met de Aziatische gasmarkt. Verder was er minder aanbod van Russisch gas en waren de gasopslagen relatief laag gevuld aan het einde van de winter van 2020/2021. De stijging van de kolenprijzen in 2021 werd veroorzaakt door een combinatie van meer vraag naar kolen wereldwijd (voornamelijk in China) en een krappe aanvoer van steenkool. Na oktober begonnen de prijzen te dalen toen er weer een grotere aanvoer kwam vanuit kolenmijnen.
Vorig jaar steeg in Nederland de opbrengst van zon- en windenergie met 17% ten opzichte van 2020. De totale opbrengst uit deze groene energiebronnen was 28 TWh, bijna een kwart van de totale elektriciteitsproductie. Dankzij de toenemende wind- en zonne-energie signaleert TenneT een toenemende vraag naar balanceringsenergie. Het blijft immers lastig het weer 100% correct te voorspellen. Verder ziet TenneT dat de intraday- en de onbalanshandel sinds 2019 steeds grotere volumes omvatten. Dat heeft te maken met de productieprognoses en wat er uiteindelijk gebeurt.
De uitzonderlijk hoge gasprijzen zorgden in de tweede helft van 2021 voor een situatie waarin het voordeliger was om elektriciteit te produceren in kolencentrales dan in gascentrales. Ondanks dat de prijzen voor kolen en CO₂ ook stegen. Als gekeken wordt naar de Nederlandse elektriciteitsmix, is de gedeeltelijke verschuiving van aardgas naar steenkool ook zichtbaar. Die verschuiving levert een dilemma op voor exploitanten die te maken hebben met een jaarplafond voor de CO₂-uitstoot van kolengestookte elektriciteitsproductie voor dit jaar. Hierdoor kunnen ze over het hele jaar gezien maar 35% van hun capaciteit benutten. Komende winter verwachten analisten nog altijd hoge gasprijzen, waardoor de kolencentrales ook dan nog goed kunnen verdienen. De verwachting is wel dat zij in de zomermaanden hun productie reduceren. Met de huidige gasprijzen betekent dat dus ook hoge elektriciteitsprijzen in de zomer.
In 2021 zijn de kosten voor congestiemanagement in Nederland enorm gestegen. Waar de kosten in 2020 nog op €77,6 miljoen lagen, was dat in 2021 €339,7 miljoen. Dat is een stijging van 338%. Deze stijging wordt vooral veroorzaakt door de hogere energieprijzen, meer restrictiecontracten en een toenemende vraag naar dispatchvolumes. Restrictiecontracten zijn afspraken met marktpartijen om hun productie tijdelijk te verminderen. Deze kosten hebben geleid tot een totale redispatch van 1.302 GWh in 2021. Uit de cijfers kan worden geconcludeerd dat congestie een steeds groter probleem wordt. Dit blijkt ook uit de capaciteitskaart van Nederland. Op deze kaart is te zien in welke delen van Nederland er geen elektriciteit meer terug kan worden geleverd aan het net of waar een mogelijke netverzwaring voor een grotere afnamen van het elektriciteitsnetwerk niet kan. Hier zijn mogelijke oplossingen voor! Neem dan contact op met ons om te kijken welke mogelijkheden er wel zijn.