Op Nieuwjaarsdag, om 06.00 uur Nederlandse tijd, heeft Rusland de gaskraan via Oekraïne naar Europa volledig dichtgedraaid. Dat meldt het Russische staatsgasbedrijf Gazprom. Het nieuws markeert een historisch breekpunt in de energievoorziening van Europa, dat decennialang afhankelijk was van Russisch aardgas. Doordat de stopzetting vooraf al ingecalculeerd was, hebben veel landen zich al voor kunnen bereiden.
Het contract voor de levering van Russisch gas via Oekraïne liep op 31 december 2024 af en werd niet verlengd. Gazprom, het Russische staatsgasbedrijf, besloot de leveringen volledig stop te zetten, wat deels voortvloeit uit de spanningen tussen Rusland en Europa sinds het begin van de oorlog in Oekraïne in 2022. Sinds het uitbreken van de oorlog, leverde Rusland steeds minder gas heeft aan Europa.
Hoewel het slechts om een klein deel van de Europese aardgasvraag gaat – ongeveer 5 procent – zorgt het aflopen van het contract toch voor onrust op de energiemarkt. Deze spanning wordt versterkt door de winterperiode, waarin koude temperaturen in delen van Europa worden verwacht. Ondanks dat Europa de afgelopen jaren stappen heeft gezet om alternatieve energiebronnen aan te boren, zoals vloeibaar aardgas (LNG) uit de Verenigde Staten en Qatar, blijft de vraag naar energie in de winter hoog. Dit maakt de regio kwetsbaar voor verdere prijsstijgingen.
Een van de meest getroffen gebieden van gas stopzetting is Moldavië, specifiek de pro-Russische ministaat Transnistrië. Het gebied, dat al economisch kwetsbaar was, heeft te maken met directe tekorten en koude temperaturen. Ook andere delen van Moldavië, Hongarije en Slowakije hebben te maken met een verslechterde energietoestand.
De Europese Unie heeft de afgelopen jaren zwaar ingezet op het afbouwen van de afhankelijkheid van Russische energie. Met investeringen in hernieuwbare energie, LNG-terminals en de uitbreiding van de energie-infrastructuur binnen Europa, probeert de EU veerkrachtiger te worden. Echter is de overgang nog niet voltooid en blijft de afhankelijkheid in sommige lidstaten significant.
De stopzetting van Russische gasleveringen via Oekraïne markeert een nieuw hoofdstuk in de Europese energiecrisis. Hoewel het Europa dwingt om sneller te verduurzamen en nieuwe samenwerkingen aan te gaan, laat het ook zien hoe kwetsbaar de regio blijft voor geopolitieke spanningen. De komende maanden zullen cruciaal zijn voor zowel de Europese energievoorziening als de stabiliteit van kwetsbare regio’s zoals Moldavië.
Met een stijgende gasprijs en politieke onzekerheid blijft de druk op Europese leiders hoog om oplossingen te vinden die zowel economische als milieuvriendelijke voordelen bieden. Wat duidelijk is, is dat het energielandschap van Europa ingrijpend verandert, en dat dit onvermijdelijk gevolgen zal hebben voor zowel huishoudens als industrieën.